Huidige vaste prijssysteem is aan vervanging toe

Ik ben afgelopen zomer afgetreden als voorzitter van de Aardappel Telers Commissie (ATC) van Aviko Potato, nadat ik bijna 20 jaar deel heb uitgemaakt van deze club. Het is een mooi moment om stil te staan bij de veranderingen die in die periode in de aardappelwereld hebben plaatsgevonden.

Allereerst heeft zich een grote rassenverschuiving voorgedaan. Bintje was 20 jaar terug nog een groot vrij aardappelras, maar is nu (als fritesras) zo goed als verdwenen. Het ras is verdrongen door diverse licentierassen (zoals Innovator, Fontane, Agria, Markies en Victoria). Met de opkomst van deze licentierassen is ook de vrijheid van de aardappelteler ingeperkt.

Vrije aardappelen
De industrie heeft de pootgoedvoorziening naar zich toe getrokken en de teler heeft te maken met terugleververplichtingen van 40 ton per hectare (in welke contractvorm dan ook). De omvang van vaste prijscontracten is gestegen. De meeste telers kiezen ervoor om het restant boven de 40 ton mee te leveren, terwijl je dit restant ook gewoon vrij kunt verhandelen. Het laat zich raden wat de invloed hiervan is op de marktwerking.

Echter, het zo goed als verdwijnen van de bufferende tussenhandel komt daar nog bij. De fritesindustrie doet nu '1-op-1' handel met de teler. Maar, gezien de fritesindustrie een pootgoeddistributeur is geworden, brengt dat een verantwoordelijkheid met zich mee. Een teler die vrij wil telen, zou namelijk pootgoed moeten kunnen aanschaffen zonder een terugleverplicht. De pootgoedhandelshuizen verwijzen de teler immers naar de industrie.

Dit alles begint wat te lijken op kartelvorming; misschien een zaak voor de Autoriteit Consument & Markt (ACM)? De ATR-teelt blijft overigens wel een prima alternatief.

Gokken doe je in Las Vegas
In de afgelopen 20 jaar heeft ook een verschuiving van de aardappelteelt plaatsgevonden: van akkerbouwer tot aardappelteler. De uitbreiding van de teelt heeft vooral plaatsgevonden in gebieden met veel grote telers. Dit geeft een heel ander risicoprofiel. Als je bijvoorbeeld 500 hectare met alleen aardappelen teelt, is het onverantwoord om dat te doen zonder goede prijsdekking (zoals vaste prijscontracten).

Of zoals de Amerikaanse telers zeggen: "Als wij willen gokken, gaan we wel naar Las Vegas." Het opvallende op het forum van Boerenbusiness is het constante gehakketak tussen vrije telers en contracttelers. Meer begrip voor elkaar en enige nuance zou prettig zijn.

Geconditioneerde teelt
We zijn doorgeschoten in het aandeel vaste prijscontracten, waardoor de markt onvoldoende zijn werk kan doen. Het probleem hierbij is dat de individuele teler gehinderd wordt in zijn mogelijkheden (door collectief gedrag). De industrieën wijzen vaak op het Amerikaanse systeem: alles op een vaste prijs. Je kunt echter de 100% geconditioneerde teelt in Amerika niet vergelijken met Europa.

Je ziet dat in de opbrengstverschillen (door de jaren heen). In Amerika zit er slechts een paar ton tussen, terwijl dat in Europa meer dan 10 ton kan zijn. Door weersextremen zullen opbrengstfluctuaties alleen maar verder toenemen. Ik begrijp dat de industrie de grondstof- en prijsdekking zeker wil stellen; helemaal wat de afzet overzee betreft.

Alternatief contract
Dit jaar moet zowel voor de teler als de industrie een 'wake-up call' zijn, want het huidige vaste prijssysteem is aan vernieuwing toe. Er wordt nu duidelijk gestuurd op de prijs; na een jaar met slechte prijzen gaan de contractprijzen omlaag en omgekeerd. Dit doet absoluut geen recht aan de kostprijsstijging en het teeltrisico.

Een betere optie is om te sturen op volume; bijvoorbeeld met A- en B-contracten. Wat de industrie als grondstof wil en moet vastleggen, zal voor een prijs moeten waar een deel van het toegenomen teeltrisico in is verdisconteerd. Als de telers boven dat volume willen vastleggen, dan zou dat voor een andere prijs moeten kunnen. De teler zal meer alternatieve mogelijkheden moeten benutten.

Dit door meer inspanning te tonen bij het verhandelen van het product, bijvoorbeeld via de aardappeltermijnmarkt. Hiermee kan marktwerking enigszins hersteld worden en kan een instrument als de termijnmarkt voor de toekomst behouden worden. De termijnmarkt is van essentieel belang voor het voortbestaan van de diverse pools.

Kortom: de handel moet wat spreiden. Van alles wat: niet zwart-wit, maar met een beetje nuance.

Boerenbusiness

Onder Boerenbusiness worden opinies geplaatst van auteurs die in principe eenmalig hun mening op Boerenbusiness.nl ventileren of van personen die liever anoniem willen blijven. Naam en woonplaats zijn altijd bij de redactie bekend.

© DCA Market Intelligence. Op deze marktinformatie berust auteursrecht. Het is niet toegestaan de inhoud te vermenigvuldigen, distribueren, verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, in welke vorm dan ook, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van DCA Market Intelligence.